نقرس، بیماری خاموش و دردناک اما قابل کنترل

نقرس یکی از شایع‌ترین انواع آرتریت التهابی است که به طور ناگهانی باعث درد، تورم و قرمزی در مفاصل می‌شود. این بیماری عمدتاً به دلیل افزایش سطح اسید اوریک در خون ایجاد می‌شود که می‌تواند به شکل کریستال‌های ریز در مفاصل تجمع پیدا کند و باعث التهاب و درد شدید شود. در این مقاله به بررسی نقرس از جنبه‌های مختلف از جمله علل، علائم، روش‌های درمان و پیشگیری می‌پردازیم تا اطلاعات مفیدی به بیماران و افراد در معرض خطر، ارائه دهیم.

نقرس چیست و چرا بوجود می‌آید؟

علت اصلی بروز این بیماری افزایش سطح اسید اوریک در خون است. اسید اوریک ماده‌ای است که به‌صورت طبیعی از تجزیه پورین‌ها در بدن تولید می‌شود. پورین‌ها ترکیباتی هستند که به‌طور طبیعی در برخی غذاها مانند گوشت قرمز، غذاهای دریایی و مشروبات الکلی وجود دارند.

در حالت عادی، اسید اوریک از طریق کلیه‌ها به‌صورت ادرار دفع می‌شود. اما زمانی که بدن به دلایلی مانند تولید بیش از حد اسید اوریک یا دفع ناکارآمد آن توسط کلیه‌ها، نتواند میزان مناسبی از این ماده را دفع کند، غلظت اسید اوریک در خون بالا می‌رود.

این افزایش اسید اوریک به شکل کریستال‌های ریز در مفاصل، به‌خصوص در مفاصل انگشتان پا، زانو و مچ پا، تجمع پیدا می‌کند. این کریستال‌ها عامل تحریک سیستم ایمنی و بروز التهاب شدید می‌شوند که باعث درد و تورم می‌گردد.

علاوه بر این، فاکتورهایی مانند ژنتیک، چاقی، مصرف الکل، بیماری‌های کلیوی و دیابت نیز می‌توانند خطر بروز نقرس را افزایش دهند. بنابراین، مدیریت تغذیه و سلامت کلی بدن نقش مهمی در پیشگیری از نقرس دارد.

عواملی که خطر ابتلا را افزایش می دهند

چندین عامل می‌توانند خطر ابتلا به نقرس را افزایش دهند. در بعضی از افراد، استعداد ژنتیکی برای ابتلا وجود دارد که اگر فردی در خانواده به نقرس مبتلا باشد، احتمال اینکه شما نیز به آن مبتلا شوید بیشتر است.

مصرف زیاد غذاهای سرشار از پورین مانند گوشت قرمز، غذاهای دریایی، و مشروبات الکلی می‌تواند سطح اسید اوریک در خون را افزایش دهد.افراد دارای اضافه‌ وزن یا چاقی بیشتر نیز در معرض خطر نقرس قرار دارند. این به‌دلیل افزایش تولید اسید اوریک در بدن افراد چاق است.

همچنین برخی بیماری‌ها مانند دیابت، فشار خون بالا و بیماری‌های کلیوی و استفاده از بعضی داروها مانند داروهای دیورتیک که برای کنترل فشار خون استفاده می‌شوند، می‌توانند موجب افزایش سطح اسید اوریک در بدن شده و خطر ابتلا را افزایش دهند.

علائم شایع نقرس

نقرس معمولاً با یک حمله ناگهانی درد شدید در یک مفصل شروع می‌شود. این حملات ممکن است شب‌ها رخ دهند و بیمار با درد شدیدی از خواب بیدار شود. مفصل مبتلا معمولاً قرمز، متورم و گرم است و حتی ممکن است لمس آن نیز دردناک باشد که این درد ممکن است چند ساعت تا چند روز ادامه داشته باشد و پس از آن بهبود یابد، اما بدون درمان، حملات مکرر و طولانی‌تر رخ خواهد داد.

این بیماری چند مرحله دارد؟

نقرس دارای چندین مرحله است. مرحله هیپراوریسمی بدون علامت که در این مرحله سطح اسید اوریک در خون بالاست اما فرد هیچ علامتی ندارد و این مرحله می‌تواند سال‌ها طول بکشد.

نقرس حاد که این مرحله با حملات ناگهانی و شدید درد در مفاصل مشخص می‌شود و حملات ممکن است پس از چند روز بهبود یابند اما در صورت عدم درمان، دوباره بازخواهند گشت.

نقرس مزمن، در این مرحله، حملات مکرر و طولانی‌تر می‌شوند و ممکن است چندین مفصل به‌طور همزمان تحت تأثیر قرار گیرند. در این مرحله، کریستال‌های اسید اوریک ممکن است توده‌هایی (به نام توفی) تشکیل دهند که در بافت‌های نرم اطراف مفاصل تجمع می‌کنند.

تشخیص نقرس

برای تشخیص نقرس، پزشک ممکن است از چندین روش استفاده کند. مهم‌ترین ابزار تشخیصی آزمایش خون برای اندازه‌گیری سطح اسید اوریک است.

اگرچه بالابودن اسید اوریک به تنهایی تشخیص قطعی نقرس را تأیید نمی‌کند، اما نشان‌دهنده احتمال بالا است. علاوه بر آزمایش خون، پزشک ممکن است از روش‌هایی نظیر تصویربرداری از مفصل با استفاده از اشعه ایکس یا سونوگرافی برای بررسی وجود کریستال‌های اسید اوریک استفاده کند. در برخی موارد، از نمونه‌برداری از مایع مفصلی برای یافتن کریستال‌های اسید اوریک استفاده می‌شود.

مقاله مرتبط: سلول درمانی مفاصل

درمان آن چگونه انجام می‌شود؟

استفاده از مسکن ها برای کاهش درد، تجویز کورتیکواستروئیدها جهت کاهش التهاب و استفاده از داروهای کاهش دهنده اسید اوریک. همچنین درمان خانگی نقرس می‌تواند به کاهش علائم و تسکین درد در دوره‌های حمله کمک کند. اگرچه این روش‌ها نمی‌توانند جایگزین درمان‌های پزشکی باشند، اما به‌ عنوان مکملی برای کاهش التهاب و کنترل سطح اسید اوریک مؤثر هستند.

نوشیدن مقدار کافی آب به دفع اسید اوریک از طریق ادرار کمک می‌کند. کمبود آب می‌تواند غلظت اسید اوریک را در خون افزایش دهد و باعث تشدید علائم شود. بنابراین، هیدراته نگه داشتن بدن می‌تواند به کاهش احتمال حملات نقرس کمک کند.
قرار دادن یخ بر روی مفصل ملتهب می‌تواند التهاب و درد را کاهش دهد. استفاده از یک کیسه یخ به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه، چندین بار در روز، می‌تواند به تسکین سریع درد در حملات حاد کمک کند

گیلاس‌ و آب گیلاس به‌عنوان یکی از موثرترین مواد غذایی ضد نقرس شناخته شده‌اند. تحقیقات نشان داده است که مصرف گیلاس می‌تواند سطح اسید اوریک را کاهش داده و به‌طور چشمگیری تعداد و شدت حملات را کاهش دهد. گیلاس‌ها حاوی آنتی‌اکسیدان‌ها و ترکیبات ضدالتهابی هستند که می‌توانند به کاهش التهاب کمک کنند.

سرکه سیب نیز به‌عنوان یک درمان خانگی موثر پیشنهاد شده است. این ماده می‌تواند به تنظیم سطح اسید اوریک در بدن کمک کند و به‌دلیل خاصیت قلیایی‌سازی، اسید اوریک را کاهش دهد. یک قاشق غذاخوری سرکه سیب مخلوط با یک لیوان آب، ۲ تا ۳ بار در روز می‌تواند به بهبود علائم کمک کند.

مصرف مواد غذایی غنی از ویتامین C مانند پرتقال، کیوی، و توت‌فرنگی یا استفاده از مکمل‌های ویتامین C به‌صورت روزانه ممکن است به کاهش احتمال حملات کمک کند، همچنین الکل، به‌ویژه آبجو و مشروبات مقطر، می‌تواند سطح اسید اوریک را افزایش دهد و حملات نقرس را تشدید کند بنابراین افراد مبتلا باید از مصرف الکل پرهیز کنند یا آن را به حداقل برسانند.

برخی دمنوش‌های گیاهی مانند زنجبیل، گزنه، و قاصدک به‌عنوان ضدالتهاب و کمک به دفع اسید اوریک از بدن شناخته می‌شوند. غذاهای فرآوری‌شده که شامل چربی‌های ترانس و قندهای افزودنی هستند، می‌توانند التهاب را افزایش دهند و سطح اسید اوریک را بالا ببرند. بنابراین، مصرف این نوع غذاها باید محدود شود و از غذاهای طبیعی و کم‌چرب استفاده شود.

در آخر غذاهایی که دارای پورین بالایی هستند، مانند گوشت قرمز، غذاهای دریایی و برخی حبوبات باید به حداقل برسند. در عوض، مصرف میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و لبنیات کم‌چرب توصیه می‌شود. مصرف محصولات لبنی، به‌ویژه ماست کم‌چرب، به کاهش سطح اسید اوریک کمک می‌کند.

مقاله ویژه: بهترین فوق تخصص زانو

آیا سلول درمانی مفید است؟

سلول‌ درمانی یکی از روش‌های نوین در پزشکی است که برای درمان بیماری‌های مختلف از جمله آرتروز و آسیب‌های مفصلی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

با این حال، در مورد نقرس که ناشی از تجمع کریستال‌های اسید اوریک در مفاصل است، تحقیقات در زمینه استفاده از سلول‌ درمانی هنوز در مراحل اولیه قرار دارد. نقرس برخلاف آرتروز، یک بیماری التهابی ناشی از افزایش اسید اوریک است، بنابراین تمرکز اصلی درمان‌های رایج بر کاهش سطح اسید اوریک و کنترل التهاب است.

بیشتر بدانید: سلول درمانی آرنج و مچ دست

راههای پیشگیری

برای پیشگیری از بروز نقرس یا کاهش تعداد حملات، رعایت چند نکته مهم است. تغییر رژیم غذایی و کاهش مصرف پورین‌ها و الکل اولین قدم برای پیشگیری از این بیماری است. همچنین، مصرف داروهایی که توسط پزشک تجویز می‌شود به جلوگیری از افزایش سطح اسید اوریک کمک می‌کند. حفظ وزن سالم و ورزش منظم نیز از جمله راه‌های مؤثر برای پیشگیری از نقرس هستند.

عوارض نقرس

نقرس اگر به موقع درمان نشود، می‌تواند عوارض جدی و نگران‌کننده‌ای برای بیمار به همراه داشته باشد. یکی از اصلی‌ترین عوارض این بیماری، تشکیل توفی (tophi) است. توفی‌ها توده‌هایی از کریستال‌های اسید اوریک هستند که در مفاصل، غضروف‌ها و بافت‌های نرم شکل می‌گیرند و می‌توانند منجر به تغییر شکل مفاصل و محدودیت حرکت آن‌ها شوند.

این توده‌ها در صورت عدم درمان به مرور زمان باعث تخریب شدید مفاصل می‌شوند. علاوه بر این، می تواند به عنوان یک بیماری سیستمیک بر کلیه‌ها نیز تأثیر بگذارد. سطح بالای اسید اوریک در خون می‌تواند به تشکیل سنگ‌های کلیوی منجر شود که در صورت عدم درمان ممکن است کلیه‌ها را دچار آسیب‌های دائمی کند.

همچنین، ارتباط نزدیکی بین این بیماری و فشار خون بالا، دیابت و بیماری‌های قلبی-عروقی وجود دارد، زیرا افزایش سطح اسید اوریک می‌تواند عوامل خطر برای این بیماری‌ها را تشدید کند.

نقش ورزش در کنترل نقرس

فعالیت بدنی منظم می‌تواند به کاهش وزن و بهبود سلامت کلی بدن کمک کند که در نهایت باعث کاهش فشار بر مفاصل و بهبود عملکرد کلیه‌ها در دفع اسید اوریک می‌شود. هرچند در دوره‌های حاد این عارضه باید از انجام ورزش‌های شدید خودداری کرد، اما فعالیت‌هایی مانند پیاده‌روی، شنا و یوگا می‌توانند برای بیماران مفید باشند.

پرسش های رایج