تشخیص و درمان آسیب‌ های شانه، از علائم تا بهبودی

درد و آسیب های شانه از رایج‌ترین مشکلات اسکلتی-عضلانی هستند که می‌توانند کیفیت زندگی افراد را تحت تأثیر قرار دهند. از ورزشکاران حرفه‌ای گرفته تا کارمندان اداری، هر کسی ممکن است با این مشکل روبرو شود.

مفصل شانه، پیچیده‌ترین مفصل در بدن است که دامنه حرکتی وسیعی دارد. همین پیچیدگی باعث می‌شود که آسیب‌پذیری آن نیز افزایش یابد. خوشبختانه، با تشخیص به‌موقع و درمان مناسب، اکثر آسیب‌های شانه قابل درمان هستند. این راهنما به شما کمک می‌کند تا با علائم هشداردهنده آشنا شوید، روش‌های تشخیصی را بشناسید و بهترین راهکارهای درمانی را برای بهبود کامل دنبال کنید.

عملکرد طبیعی شانه چیست؟

مفصل شانه از چندین استخوان، ماهیچه، تاندون و رباط تشکیل شده است. این مفصل مانند یک توپ (سر استخوان بازو) در یک کاسه (حفره گلنوئید کتف) عمل می‌کند و به ما این امکان را می‌دهد که دست‌هایمان را در تمام جهات حرکت دهیم. تصور کنید چطور می‌توانیم توپی را پرتاب کنیم، موهایمان را شانه بزنیم یا کتابی را از قفسه بالایی برداریم – همه این حرکات به لطف طراحی فوق‌العاده مفصل شانه ممکن است.

مجموعه عضلات روتاتور کاف (چرخاننده) مانند یک تیم حرفه‌ای فوتبال عمل می‌کنند؛ هر عضله وظیفه خاص خود را دارد و با هماهنگی کامل با سایر عضلات کار می‌کند. این عضلات شامل سوپراسپیناتوس، اینفراسپیناتوس، ترس مینور و ساب‌اسکاپولاریس هستند که مانند محافظان وفادار، ثبات و حرکت شانه را کنترل می‌کنند.

کپسول مفصلی و رباط‌های اطراف شانه نیز مانند کمربند ایمنی عمل می‌کنند و از حرکات بیش از حد و آسیب‌های احتمالی جلوگیری می‌کنند. بورس‌ها نیز کیسه‌های کوچک پر از مایعی هستند که مانند روغن‌کاری خودرو، اصطکاک بین بافت‌های مختلف را کاهش می‌دهند و به حرکت نرم و روان شانه کمک می‌کنند.

مطلب ویژه: کاربرد های سلول درمانی شانه و گردن چیست؟

علائم آسیب های شانه و انواع آن

درد شانه مانند یک زنگ هشدار عمل می‌کند و می‌تواند نشانه‌ای از آسیب‌های مختلف باشد. گاهی این درد مثل سوزن سوزن شدن است، گاهی تیر می‌کشد و گاهی احساس سنگینی و فشار ایجاد می‌کند. بیایید با شایع‌ترین آسیب‌های شانه و علائم هشداردهنده آنها آشنا شویم.

انواع اصلی آسیب‌های شانه:

1. التهاب تاندون روتاتور کاف (تاندینیت)
   • درد تیز هنگام بالا بردن دست
   • درد شبانه مخصوصاً هنگام خوابیدن روی شانه
   • درد در فعالیت‌های بالای سر
2. پارگی روتاتور کاف
   • ضعف قابل توجه در حرکات بازو
   • صدای کلیک یا تق‌تق هنگام حرکت
   • مشکل در پوشیدن لباس و شانه کردن مو
3. شانه منجمد (کپسولیت چسبنده)
   • محدودیت تدریجی در حرکات شانه
   • سفتی صبحگاهی شانه
   • درد مزمن و پیشرونده

جدول انواع آسیب و علائم مربوط به درد شانه

روش‌های تشخیص

تشخیص آسیب‌های شانه معمولاً ترکیبی از معاینات فیزیکی، تست‌های حرکتی اختصاصی و روش‌های تصویربرداری پیشرفته مانند رادیوگرافی، سونوگرافی، MRI و CT اسکن است که هر کدام نقش مهمی در شناسایی نوع و شدت آسیب دارند.

معاینات فیزیکی و بالینی

• معاینه حرکتی: پزشک دامنه حرکتی شانه را در جهات مختلف بررسی می‌کند
  • حرکات چرخشی داخلی و خارجی
  • بالا بردن دست از جلو و پهلو
  • حرکات پشت سر و کمر
• تست‌های خاص: معاینات اختصاصی برای تشخیص مشکلات خاص
  • تست Drop Arm برای روتاتور کاف
  • تست Hawkins برای سندرم گیرافتادگی
  • تست Apprehension برای ناپایداری شانه

روش‌های تصویربرداری

روش‌های تصویربرداری در تشخیص دقیق آسیب‌های شانه نقش بسیار مهمی دارند. در ابتدا، معمولاً رادیوگرافی ساده (X-Ray) انجام می‌شود که امکان مشاهده ساختار استخوانی شانه، شکستگی‌ها، دررفتگی‌ها و تغییرات آرتروز را فراهم می‌کند.

سونوگرافی نیز روشی است که برای بررسی بافت‌های نرم مانند تاندون‌ها و عضلات به کار می‌رود و به پزشک این امکان را می‌دهد که پارگی‌های روتاتور کاف، التهاب و تجمع مایع را مشاهده کند. این روش به ویژه برای بررسی پویا و در حین حرکت مفصل بسیار مفید است.

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) یکی از پیشرفته‌ترین روش‌های تشخیصی است که تصاویر بسیار دقیقی از تمام ساختارهای شانه ارائه می‌دهد. این روش امکان تشخیص پارگی‌های کامل و ناقص تاندون‌ها، آسیب‌های غضروفی و مشکلات مفصلی و لیگامانی را فراهم می‌کند. MRI به ویژه در مواردی که نیاز به برنامه‌ریزی دقیق جراحی وجود دارد، بسیار کمک‌کننده است.

سی‌تی اسکن (CT Scan) نیز یکی دیگر از روش‌های تصویربرداری مهم است که برای بررسی دقیق استخوان‌ها و مفاصل به کار می‌رود. این روش به ویژه در موارد شکستگی‌های پیچیده و برنامه‌ریزی جراحی‌های دشوار کاربرد دارد. گاهی اوقات از ترکیب این روش‌های تصویربرداری استفاده می‌شود تا تصویر کامل‌تری از وضعیت آسیب به دست آید. انتخاب روش تصویربرداری مناسب بستگی به نوع آسیب و نیازهای بالینی بیمار دارد.

آزمایش‌های تکمیلی

• آزمایش خون برای بررسی التهاب
• آرتروسکوپی تشخیصی در موارد پیچیده
• تست‌های الکترومیوگرافی برای بررسی عملکرد عصبی-عضلانی

مطلب ویژه: بهترین فوق تخصص جراح شانه را بشناسید.

انواع روش‌های درمانی

روش‌های درمانی آسیب‌های شانه متنوع و گسترده هستند که به دو دسته اصلی درمان‌های جراحی و غیرجراحی تقسیم می‌شوند. در بخش درمان‌های غیرجراحی، استراحت و محافظت از مفصل آسیب دیده نقش مهمی دارد. در این روش، پزشک معمولاً استفاده از آتل یا اسلینگ را برای محدود کردن حرکت شانه تجویز می‌کند و توصیه به پرهیز از فعالیت‌های سنگین تا زمان بهبودی کامل می‌نماید.

فیزیوتراپی یکی دیگر از روش‌های مهم درمانی است که شامل انجام تمرینات کششی برای افزایش انعطاف‌پذیری، تقویت عضلات اطراف شانه با تمرینات مقاومتی و استفاده از تکنیک‌های دستی برای بهبود دامنه حرکتی می‌شود. فیزیوتراپیست‌ها همچنین تکنیک‌های صحیح حرکتی را برای پیشگیری از آسیب مجدد به بیماران آموزش می‌دهند.

دارو درمانی نیز بخش مهمی از روند درمان را تشکیل می‌دهد. داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی، مسکن‌های خوراکی و در موارد شدیدتر، تزریق کورتیکواستروئید برای کاهش التهاب تجویز می‌شود. در سال‌های اخیر، استفاده از تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) نیز برای تسریع روند ترمیم رواج یافته است.

در مورد درمان‌های جراحی، آرتروسکوپی به عنوان یک روش کم تهاجمی با استفاده از دوربین مخصوص انجام می‌شود. این روش برای ترمیم پارگی روتاتور کاف، درمان بی‌ثباتی مفصل و برداشتن بافت‌های ملتهب مناسب است. در موارد آسیب‌های شدیدتر و پیچیده‌تر، جراحی باز انجام می‌شود که می‌تواند شامل تعویض مفصل در موارد آرتروز پیشرفته، ترمیم شکستگی‌های استخوانی و بازسازی رباط‌ها و تاندون‌ها باشد.

سرما و گرما درمانی نیز از روش‌های مؤثر هستند. استفاده از کمپرس سرد برای کاهش التهاب حاد و کمپرس گرم برای بهبود گردش خون و کاهش درد مزمن توصیه می‌شود.

جدول انواع روش های درمانی

چگونه از آسیب های شانه پیشگیری کنیم؟

پیشگیری از آسیب‌های شانه نیازمند توجه به نکات مهمی در زندگی روزمره است. در ادامه به بررسی روش‌های مؤثر برای محافظت از مفصل شانه می‌پردازیم.

رعایت اصول ارگونومی در محیط کار بسیار مهم است. هنگام کار با کامپیوتر باید ارتفاع صندلی و میز را طوری تنظیم کنید که شانه‌ها در وضعیت طبیعی قرار گیرند. استفاده از صندلی مناسب با پشتی قابل تنظیم می‌تواند به حفظ وضعیت صحیح بدن کمک کند.

تقویت عضلات اطراف شانه از طریق ورزش منظم ضروری است. انجام تمرینات کششی و قدرتی مناسب باعث افزایش ثبات مفصل و کاهش احتمال آسیب می‌شود. البته باید توجه داشت که این تمرینات باید با تکنیک صحیح و متناسب با توانایی فرد انجام شوند.

خواب مناسب و استفاده از تشک و بالش مناسب می‌تواند به حفظ سلامت شانه‌ها کمک کند. بهتر است از خوابیدن روی شانه‌ها به مدت طولانی اجتناب شود و از بالشی استفاده شود که گردن و شانه‌ها را در راستای مناسب قرار دهد.

توجه به علائم هشداردهنده مانند درد، سفتی یا محدودیت حرکتی در شانه بسیار مهم است. در صورت بروز این علائم، باید از ادامه فعالیت خودداری کرد و در صورت تداوم، به پزشک مراجعه نمود. تشخیص و درمان به موقع می‌تواند از بروز آسیب‌های جدی‌تر جلوگیری کند.

داشتن رژیم غذایی متعادل و سرشار از مواد مغذی مورد نیاز برای سلامت استخوان‌ها و مفاصل مانند کلسیم، ویتامین D و پروتئین نیز در پیشگیری از آسیب‌های شانه مؤثر است.

در نهایت، آگاهی از محدودیت‌های بدنی و پرهیز از فشار بیش از حد به شانه‌ها اهمیت زیادی دارد. باید به نشانه‌های خستگی توجه کرد و در صورت نیاز به استراحت، از ادامه فعالیت خودداری نمود.

توانبخشی و بازتوانی

توانبخشی و بازتوانی آسیب‌های شانه شامل چند مرحله اصلی است.

مرحله حاد: استراحت نسبی، کمپرس سرد و گرم، و کنترل درد و التهاب

حرکات اولیه: شروع آرام حرکات پاندولی و کششی ملایم زیر نظر متخصص

تقویت تدریجی: انجام تمرینات مقاومتی سبک با کش یا وزنه‌های سبک برای بازگرداندن قدرت عضلات

بازگشت به فعالیت: افزایش تدریجی سطح فعالیت همراه با رعایت اصول حفاظتی و پیشگیرانه

حتماً تمام مراحل توانبخشی را زیر نظر فیزیوتراپیست یا متخصص ارتوپدی انجام دهید.

سوالات متداول