چرا تغذیه مناسب برای سلامت استخوانها ضروری است؟

تغذیه مناسب برای سلامت استخوانها ضروری است زیرا استخوانها بافتهای زندهای هستند که برای بازسازی و استحکام خود به مواد مغذی خاصی مانند کلسیم، ویتامین D، منیزیم، فسفر و پروتئین نیاز دارند.
کمبود این مواد مغذی میتواند منجر به بیماریها و مشکلات استخوانی زیادی از جمله پوکی استخوان و… شود پس توجه به تغذیه از اهمیت بالایی برخوردار است.

فهرست محتوا
ساختار استخوان
استخوان از چندین لایه و بخش تشکیل شده است که شامل پریوستئوم (لایه خارجی محافظ، حاوی رگهای خونی و اعصاب)، استخوان متراکم (کورتیکال) (لایه سخت و محکم بیرونی)، استخوان اسفنجی (ترابکولار) (بافت مشبک داخلی با فضاهای پر از مغز استخوان) و اندوستئوم (لایه نازک داخلی پوشاننده حفره مغز استخوان) هستند.
جالب است بدانید که 65 درصد از استخوان را مواد معدنی (عمدتاً کلسیم و فسفات)، ۳۵٪ ماتریکس آلی یا کلاژن)، سلولهای استخوانی و آب تشکیل میدهند.
این مطلب را نیز بخوانید: فرآیند تزریق سلول بنیادی شانه و گردن چگونه انجام میشود؟
چند درصد از مردم جهان با مشکلات مربوط به استخوان مواجه هستند؟
بر اساس آمارهای سازمان جهانی بهداشت (WHO) و بنیاد بینالمللی پوکی استخوان (IOF) از هر سه خانم، یکی از آنها و از هر 5 مرد بالای 50 سال، یک نفر در طول زندگی خود دچار شکستگی ناشی از پوکی استخوان میشوند.
نکته مهم دیگر که در این آمارها مشخص شده، این است که تقریبا ۲۰۰ میلیون نفر در سراسر جهان به پوکی استخوان مبتلا هستند و حدود ۱.۷۱ میلیارد نفر (۲۲٪ از جمعیت جهان) از انواع بیماریهای اسکلتی-عضلانی رنج میبرند!
Musculoskeletal conditions affect people across the life-course in all regions of the world. Globally, approximately 1.71 billion people have musculoskeletal conditions, with lower back pain being the most prevalent condition. Musculoskeletal conditions are the leading contributor to disability worldwide, with low back pain being the single leading cause of disability in 160 countries.”
بیماریهای اسکلتی-عضلانی افراد را در تمام دورههای زندگی و در تمام مناطق جهان تحت تأثیر قرار میدهند. در سطح جهانی، حدود ۱.۷۱ میلیارد نفر از بیماریهای اسکلتی-عضلانی رنج میبرند که کمردرد شایعترین مشکل است. بیماریهای اسکلتی-عضلانی عامل اصلی ناتوانی در سراسر جهان هستند، به طوری که کمردرد به تنهایی علت اصلی ناتوانی در ۱۶۰ کشور جهان است.

نقش مواد مغذی در سلامت استخوان ها
برای بهبود سلامت استخوانها باید از مواد مغذی متعددی استفاده کنید:
ماده مغذی | نقش در سلامت استخوان | منابع غذایی اصلی | میزان نیاز روزانه |
---|---|---|---|
کلسیم | سنگ بنای استخوانها، ۹۹٪ کلسیم بدن در استخوانها ذخیره میشود | لبنیات، سبزیجات برگ سبز تیره، ماهیهای با استخوان، دانههای کنجد | حدود ۳-۴ لیوان شیر یا معادل آن |
ویتامین D | کلید جذب کلسیم، افزایش جذب کلسیم از روده، تنظیم سطح کلسیم خون | نور آفتاب، ماهیهای چرب، زرده تخممرغ، غذاهای غنیشده | ۱۵-۲۰ دقیقه آفتاب روزانه یا یک وعده ماهی چرب در هفته |
منیزیم | همکار پنهان کلسیم، کمک به متابولیسم ویتامین D، تنظیم هورمونهای مؤثر بر استخوان | آجیل، دانهها، حبوبات، سبزیجات برگ سبز، غلات کامل | یک مشت آجیل و یک بشقاب سبزیجات برگ سبز |
فسفر | عنصر ضروری برای ساختار استخوان، دومین ماده معدنی فراوان در استخوان | گوشت، ماهی، لبنیات، حبوبات، آجیل، غلات کامل | معمولاً با مصرف متعادل پروتئین و لبنیات تأمین میشود |
ویتامین K | نقش مهم در متابولیسم استخوان، فعالسازی پروتئینهای استخوانساز | سبزیجات برگ سبز، کلم بروکلی، جعفری، روغن سویا | یک بشقاب متوسط سبزیجات برگ سبز |
پروتئین | اهمیت در بازسازی بافت استخوانی، ۵۰٪ حجم استخوان از پروتئین (عمدتاً کلاژن) | گوشت، ماهی، تخممرغ، لبنیات، حبوبات، توفو | ۲-۳ کف دست گوشت یا معادل گیاهی آن |

نگاهی به علم ارتوپدی و تحولات آن از گذشته تا به امروز
رژیم غذایی مناسب
انواع مختلفی از رژیمهای غذایی وجود دارند که هر کدام تأثیرات متفاوتی بر سلامت استخوانها دارند:
رژیم مدیترانهای
در رژیم مدیترانهای بیشتر از روغن زیتون، ماهی، سبزیجات و مغزها استفاده میشود. مطالعات نشان داده که میتوان با پیروی از این الگوی غذایی، از خطر شکستگی استخوان تا 20 درصد جلوگیری کرد.
رژیم گیاهخواری
گیاهخواران معمولا برای دریافت کافی کلسیم از موادی مانند توفو، بادام، کلم برگ و شیر گیاهی غنیشده استفاده میکنند. مصرف مکملهای ویتامین B12 و D ضروری است.
رژیمهای کمکربوهیدرات
افرادی که از این رژیم پیروی میکنند، باید مصرف سبزیجات قلیاییکننده (مانند سبزیجات برگ سبز) را افزایش داده و به مقدار کافی کلسیم و ویتامین D مصرف کنند.
رژیمهای کاهش وزن سریع
کاهش وزن تدریجی (۰.۵ تا ۱ کیلوگرم در هفته) همراه با فعالیت بدنی منظم و مصرف کافی کلسیم و پروتئین در این رژیم کاربرد دارد.
پرفسور ستون فقرات را میشناسید؟
مواد غذایی کلیدی برای سلامت استخوان
ماده غذایی | مواد مغذی کلیدی | میزان توصیهشده |
---|---|---|
لبنیات | کلسیم، پروتئین، فسفر، ویتامین D (در موارد غنیشده) | ۲-۳ واحد روزانه (یک واحد: یک لیوان شیر یا ماست) |
سبزیجات برگ سبز تیره | کلسیم، منیزیم، ویتامین K، فولات | ۱-۲ بشقاب روزانه (اسفناج، کلم برگ، کلم پیچ) |
ماهیهای چرب | ویتامین D، اسیدهای چرب امگا-۳، پروتئین | ۲-۳ وعده در هفته (سالمون، ساردین، ماهی تن) |
آجیل و دانهها | منیزیم، روی، کلسیم، پروتئین، اسیدهای چرب ضروری | ۳۰ گرم (یک مشت) روزانه (بادام، دانه کنجد، دانه چیا) |
حبوبات | پروتئین، منیزیم، فیبر، پتاسیم، فولات | ۳-۴ وعده در هفته (نصف لیوان لوبیا، عدس یا نخود پخته) |

تغذیه در مراحل مختلف زندگی
تغذیه در هر یک از مراحل زندگی از اهمیت بالایی برخوردار است:
دوران کودکی و نوجوانی
تا سن ۲۰ سالگی، ۹۰٪ توده استخوانی شکل میگیرد؛ پس توجه به تغذیه از جمله کلسیم و ویتامین D از اهمیت بالایی برخوردار است و مصرف روزانه لبنیات و عدم استفاده از نوشابههای گازدار توصیه میشود.
بزرگسالی
از حدود ۳۰ سالگی به بعد، بیشتر مراق تغذیه خود باشید، چرا که تخریب تدریجی استخوان آغاز میشود. سعی کنید مصرف کلسیم و ویتامین D را از یاد نبرید.
دوران بارداری و شیردهی
از آنجایی که جنین برای رشد به کلسیم نیاز دارد، مادر باید حتما در رژیم غذایی خود کلسیم (۱۰۰۰-۱۳۰۰ میلیگرم) و ویتامین D (۶۰۰-۸۰۰ واحد) را بگنجاند. همچنین مصرف مکملهای پیش از بارداری، افزایش دریافت لبنیات و پروتئین کافی برای سلامت استخوان مادر و جنین ضرورت دارد.
سالمندی
با افزایش سن، احتمال ابتلا به بیماریهای استخوان افزایش مییابد؛ پس توجه ویژه به مواد غذایی سالمندان داشته باشید و به آنها توصیه کنید لبنیات بنوشند.
اهمیت سلامت دست و آرنج در زندگی روزمره را بشناسید

اگر استخوان سالم میخواهید، دور این غذاها را خط بکشید
غذا/نوشیدنی | چرا برای استخوان مضر است | میزان مجاز مصرف | جایگزینهای سالم |
---|---|---|---|
نمک زیاد | افزایش دفع کلسیم از کلیهها، اختلال در تعادل مواد معدنی | کمتر از ۲۴۰۰ میلیگرم روزانه | ادویهها، آبلیمو، سرکه |
نوشیدنیهای گازدار | اسیدی کردن خون، فسفات بالا که تعادل کلسیم را برهم میزند | حداکثر یک قوطی در هفته | آب، چای گیاهی، آب میوه طبیعی |
کافئین بیش از حد | افزایش دفع کلسیم، کاهش جذب کلسیم | کمتر از ۳۰۰ میلیگرم روزانه | چای سبز، دمنوشهای گیاهی |
الکل | سرکوب سلولهای استخوانساز، کاهش جذب کلسیم و ویتامین D | مردان: حداکثر ۲ واحد روزانه، زنان: حداکثر ۱ واحد روزانه | آب میوه طبیعی، نوشیدنیهای گیاهی |

اگر درباره سلامت استخوان ها، سلول درمانی دیسک کمر، شانه و گردن و… سوالاتی دارید و یا به دنبال بهترین فوق تخصص جراج شانه هستید، میتوانید از این بخش با دکتر کامرانی تماس گرفته و سوالات خود را مطرح کنید.
سوالات متداول
آیا شیر واقعاً برای استخوانها مفید است؟ 🥛
بله! منبع عالی کلسیم و ویتامین D است 👍
هر لیوان حدود ۳۰٪ نیاز روزانه کلسیم را تأمین میکند
برای افراد با عدم تحمل لاکتوز، جایگزینهای غنیشده موجود است 🌱
اگه لبنیات دوست ندارم، چطور کلسیم کافی بگیرم؟ 🤔
سبزیجات برگ سبز تیره (اسفناج، کلم) 🥦
دانههای کنجد و چیا 🌱
بادام و آجیلها 🥜
توفوی غنیشده با کلسیم
ماهیهای کنسروی با استخوان 🐟
نوشیدنیهای گیاهی غنیشده 🥤
آیا قهوه و چای برای استخوانها ضرر داره؟ ☕
مصرف متعادل (۲-۳ فنجان) مشکلی ندارد
مصرف زیاد میتواند جذب کلسیم را کاهش دهد
بین مصرف مکمل کلسیم و قهوه ۲ ساعت فاصله بگذارید ⏰
منابع خوب ویتامین D کدامند؟ ☀️
نور آفتاب (۱۵-۲۰ دقیقه روزانه) ☀️
ماهیهای چرب 🐟
زرده تخممرغ 🍳
لبنیات و آبمیوههای غنیشده
مکملها (خصوصاً در زمستان) 💊
آیا نوشیدنیهای گیاهی به اندازه شیر گاو مفیدند؟ 🌱
اگر غنیشده باشند، بله
شیر سویا بهترین جایگزین از نظر پروتئین است
برچسب محصول را برای میزان کلسیم چک کنید (حداقل ۳۰٪ نیاز روزانه) 🔍
آیا نمک زیاد برای استخوانها بد است؟ 🧂
بله، باعث دفع بیشتر کلسیم میشود 😔
مصرف را به کمتر از ۲۳۰۰ میلیگرم روزانه محدود کنید
از غذاهای فرآوری شده و فستفود کمتر استفاده کنید ⚠️
از چه سنی باید نگران سلامت استخوانها باشیم؟ 🤷♀️
از کودکی و نوجوانی (دوران ساخت “بانک استخوانی”) 👶
تا ۳۰ سالگی تراکم استخوان افزایش مییابد
پس از ۳۰ سالگی، حفظ سلامت استخوان اهمیت دارد
هیچوقت برای مراقبت دیر نیست! 💪
آیا لاغری بیش از حد برای استخوانها ضرر دارد؟ 📏
بله! BMI کمتر از ۱۸.۵ خطرناک است 😮
رژیمهای سخت کاهش وزن به استخوان آسیب میزنند
در خانمها میتواند باعث قطع قاعدگی و آسیب استخوانی شود
وزن متعادل برای استخوانها مفید است ⚖️