اسکولیوز چیست؟ + علائم هشدار دهنده، تشخیص زودهنگام و بهترین روش‌های درمان

اسکولیوز، یکی از شایع‌ترین ناهنجاری‌های ستون فقرات است که زندگی میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار می‌دهد. این عارضه اغلب در دوران رشد پدیدار می‌شود و ممکن است بدون علامت باشد. عوامل ژنتیکی، عدم تعادل‌های هورمونی و اختلالات رشد در بروز آن نقش دارند. در ادامه، بیشتر درباره این بیماری توضیح دادیم.

✅تایید شده توسط دکتر امین کامرانی راد

اسکولیوز چیست؟

اسکولیوز یا انحراف ستون فقرات در برخی از افراد مشاهده می‌شود و دلایل خاصی دارد. از ژنتیک و نقص‌هایی که از زمان تولد پدیدار شده‌اند گرفته تا انواع ایدیوپاتیک (بدون علت مشخص) و عصبی-عضلانی و عملکردی همگی می‌توانند منجر به اسکولیوز شوند.

این عارضه بیشتر در کودکان و نوجوانان شایع است و باید هر چه سریع‌تر درمان شود. از جمله نشانه‌های این بیماری می‌توانیم به عدم تقارن در شانه‌ها، لگن یا دنده‌ها، انحنای قابل مشاهده ستون فقرات، درد یا اختلال در تنفس اشاره کنیم.

تشخیص زودهنگام این بیماری تنها از طریق معاینه بالینی و تصویربرداری مشخص می‌شود و می‌توان با انواع روش‌های غیرجراحی مانند بریس، فیزیوتراپی و ورزش یا در موارد شدیدتر، جراحی از پیشرفت آن جلوگیری کرد.

Scoliosis is a side-to-side curve of the spine. It’s most often diagnosed after age 10 or in the early teen years. The spine can curve to either side and in different parts of the back. Experts don’t know the cause of most childhood scoliosis.

اسکولیوز (انحراف ستون فقرات به طرفین) یک انحنای جانبی در ستون فقرات است. این بیماری اغلب پس از 10 سالگی یا در اوایل نوجوانی تشخیص داده می‌شود. ستون فقرات می‌تواند به هر دو طرف و در قسمت‌های مختلف کمر انحنا داشته باشد. متخصصان علت اکثر اسکولیوزهای دوران کودکی را نمی‌دانند.

mayoclinic.org

این مطلب را نیز بخوانید: پرفسور ستون فقرات را می‌شناسید؟

این بیماری چه علائم و نشانه‌هایی دارد؟

همانطوری که در بالا نیز به آن اشاره کردیم، نشانه‌های اسکولیوز ممکن است با توجه به شدت آن، متفاوت ظاهر شود. از عدم تقارن واضح در بدن مانند بالا یا پایین بودن یکی از شانه‌ها، برآمدگی نابرابر دنده‌ها یا تفاوت در موقعیت لگن گرفته تا در موارد پیشرفته‌تر، محدود شدن حرکت بدن، ایجاد درد در ناحیه کمر یا گردن، و اختلال در تنفس!

جالب است بدانید که این بیماری در مراحل اولیه خود ممکن است بدون درد باشد و هیچ علائمی نداشته باشد، پس باید به کوچکترین علائم توجه کنید تا از پیشرفت این بیماری پیشگیری شود.

در جدول پایین، به طور مفصل از نشانه‌ها و علامت‌های این بیماری گفته‌ایم:

این مطلب را نیز بخوانید: نقش سیستم ایمنی در درمان بیماری رماتیسم مفصلی

تشخیص زودهنگام و اهمیت آن

ستون فقرات شما بسیار اهمیت دارد و باید بکوشید که از آن مراقبت کنید. حالا تصور کنید ستون فقرات مانند یک برج است که اگر کمی منحرف شود، تمام سازه در خطر قرار می‌گیرد! اسکولیوز هم آرام و بی‌صدا رشد می‌کند تا زمانی که دیگر نتوانید آن را نادیده بگیرید. اینجاست که تشخیص زودهنگام اهمیت پیدا می‌کند.

⚡ چرا اقدام سریع اهمیت دارد؟

1. معجزه تشخیص زودهنگام 🔮: اگر انحنای خفیف امروز را نادیده بگیرید، تا فردا با تغییر شکل شدیدی روبرو خواهید شد. پس هر چه زودتر و در سنین رشد، این بیماری را جدی بگیرید، احتمال درمان آن بالاتر می‌رود.
2. جلوگیری از جراحی دراماتیک ⚠️: تصور کنید به جای یک بریس ساده، نیاز به میله‌های فلزی در ستون فقرات داشته باشید! تشخیص زودهنگام می‌تواند این موضوع را به طور کامل تغییر دهد.
3. قلب و ریه‌های شما تشکر خواهند کرد ❤️: اسکولیوز شدید به قلب و ریه‌ها فشار زیادی وارد خواهد کرد و فضای کمتری به آنها می‌دهد.
4. زیبایی و اعتماد به نفس ✨: نوجوانان با اسکولیوز تشخیص داده نشده معمولا شانه‌های نامتقارنی دارند و لباس‌ها به خوبی روی بدن آنها نمی‌نشیند.

🔄 آمار تکان‌دهنده:

• جالب است بدانید که اسکولیوز تشخیص داده نشده قادر است سالانه تا ۷ درجه پیشرفت کند!
• بیش از ۸۰٪ موارد با درمان زودهنگام به جراحی نیاز پیدا نمی‌کنند!
• اگر عارضه زودتر تشخیص داده شود، هزینه درمان تا ۹۰٪ کمتر از جراحی سخت خواهد بود!

چرا ورزش برای تقویت استخوان‌ ها و مفاصل مفید است؟

درمان انحراف ستون فقرات

درمان اسکولیوز یا انحراف ستون فقرات امکان‌پذیر است اما هرچه زودتر درمان صورت بگیرد، نتیجه بهتری خواهید گرفت. برای درمان، دو روش جراحی و غیرجراحی وجود دارد که در ادامه بیشتر به بررسی این موارد خواهیم پرداخت:

درمان‌های غیرجراحی 💊

افرادی که به صورت خفیف یعنی کمتر از 25 درجه انحنای ستون فقرات دارند، می‌توانند از روش غیرجراحی استفاده کنند. برای این کار، در ابتدا معاینات منظم هر 4-6 ماه با عکس‌برداری دوره‌ای انجام می‌شود تا از رشد سریع آن در سال‌های بعد جلوگیری شود.

پس از آن نوبت به بریس (ارتوز) می‌رسد. این نوع درمان برای افرادی است که با انحنای متوسط یعنی 25-40 درجه روبرو هستند. معمولا نوجوانان در حال رشد با این سطح از بیماری مواجه می‌شوند. بریس در دو نوع سخت (بوستون، میلواکی) و دینامیک ساخته شده که نوع اول باید 16 تا 23 ساعت در روز پوشیده شود. نوع دوم انعطاف‌پذیرتر است. بریس (ارتوز) 🦺 می‌تواند تا 70% از پیشرفت بیماری جلوگیری کند، البته بیمار نیز باید به درمان پایبند باشد.

فیزیوتراپی و ورزش درمانی نیز برای رفع این عارضه مفید هستند. تمرینات تنفسی و اصلاحی سه بعدی به بیمار داده می‌شود تا عضلات پشت و مرکزی بدن تقویت شوند. این تمرینات در بهبود وضعیت بدن، کاهش درد، افزایش آگاهی بدنی تاثیرگذارند و اگر با سایر درمان‌ها ترکیب شود، نتیجه خوبی به همراه خواهد داشت.

بیمار همچنین می‌تواند از کایروپراکتیک، ماساژ درمانی و یوگا و پیلاتس استفاده کند تا شاهد بهبود در وضعیت جسمی خود باشد.

درمان‌های جراحی 🏥⚕️

در موارد شدیدتر، می‌توان از جراحی‌های خاصی استفاده کرد. معمولا افرادی که بیش از 45 تا 50 درجه انحراف دارند و با درد شدیدی روبرو هستند، می‌توانند از جراحی استفاده کنند. برای این نوع درمان، از میله‌های فلزی، پیچ‌ها و قلاب‌ها برای صاف کردن و ثابت نگه داشتن ستون فقرات استفاده می‌شود. دوره بهبودی 6 تا 12 ماه به طول می‌انجامد و در اکثر موارد هم 50 تا 70 درصد از انحنا رفع می‌شود.

رویکردهای کم‌تهاجمی مانند میله‌های رشد، استاپلینگ ستون فقرات و تراکوپلاستی وجود دارند و فرد می‌تواند بنا به شدت بیماری، از هر یک از این موارد استفاده کند.

شما می‌توانید با توجه به نوع و شدت بیماری خود، سن، نوع انحنا، علت و نشانه‌های آن از درمان مناسب استفاده کنید. نکته بسیار مهم این است که هر درمان باید کاملا شخصی‌سازی شده باشد و توسط تیمی از متخصصان ستون فقرات، شامل جراح ارتوپد، فیزیوتراپیست و متخصص ارتوز انجام شود.

مراقبت‌های پس از جراحی ⚠️

به یاد داشته باشید که پس از درمان، چند نکته ساده وجود دارد که با رعایت آنها می‌توانید نتیجه بهتری از درمان خود بگیرید:

✅ استراحت و ریکاوری اولیه

پس از یک هفته بستری بودن در بیمارستان، به خانه برمی‌گردید، پس باید در هفته‌های اول به خوبی استراحت کنید و روی پشت نخوابید.

✅ مدیریت درد

داروهای تجویزی را طبق برنامه مصرف کنید، حتی اگر درد شدید نیست و همچنین از بالش‌های حمایتی برای راحتی بیشتر استفاده کنید. تکنیک تنفس عمیق فراموش نشود.

✅ مراقبت از زخم

محل جراحی را خشک و تمیز نگه دارید و علائم عفونت (قرمزی، تورم، ترشح) را به صورت روزانه بررسی کنید.

✅ حرکت تدریجی

شما می‌توانید از روز اول یا دوم پس از جراحی به آرامی راه بروید و به صورت تدریجی، پیاده روی را نیز آغاز کنید. در هفته‌های اول از نشستن طولانی مدت دوری کنید.

✅ فیزیوتراپی هدفمند

شروع برنامه فیزیوتراپی معمولا ۴-۶ هفته پس از جراحی اهمیت دارد تا فرد به تدریج به زندگی روزمره خود بازگردد.

✅ محدودیت‌های فعالیتی

از خم شدن، چرخش و بلند کردن اجسام سنگین (بیش از ۵ کیلوگرم) تا ۳ ماه پرهیز کنید. ورزش‌های پرتحرک تا ۶-۱۲ ماه توصیه نمی‌شوند و شما می‌توانید بین ۴-۶ هفته پس از جراحی به کار، مدرسه یا دانشگاه بازگردید.

✅ تغذیه مناسب

پس از جراحی، مصرف کافی پروتئین، دریافت کلسیم و ویتامین D و افزایش مصرف فیبر و مایعات اهمیت دارند.

✅ پیگیری منظم پزشکی

در هفته‌های ۲، ۶، ۱۲ و سپس ۶ ماهه و سالانه به پزشک مراجعه کنید تا از تغییرات و نتیجه درمان مطلع شوید. عکس‌برداری دوره‌ای و گزارش هرگونه درد غیرمعمول یا تغییر در عملکرد عصبی به پزشک از اهمیت بالایی برخوردارند.

✅ مدیریت بازگشت به فعالیت‌های روزمره

از وسایل کمکی (گیره بلند، کفش‌پوش) برای اجتناب از خم شدن کمک بگیرید، همچنین تنظیم ارتفاع میز و صندلی برای وضعیت بدنی مناسب و برنامه‌ریزی برای استراحت‌های کوتاه مکرر در طول روز به شما کمک می‌کنند تا هر چه سریع‌تر به زندگی روزمره خود بازگردید.

اگر این علائم را دیدید، فورا با پزشک تماس بگیرید:

• تب بالای ۳۸ درجه
• افزایش درد غیرقابل کنترل با داروها
• بی‌حسی یا ضعف در پاها
• مشکلات دفع ادرار یا مدفوع
• ترشح غیرعادی یا بازشدن زخم

چگونه از آن پیشگیری کنیم؟

اسکولیوز بیماری قابل درمانی است و هر چه زودتر نسبت به درمان اقدام کنید، نتیجه بهتری خواهید گرفت و می‌توانید به موقع از پیشرفت آن جلوگیری کنید. آگاهی والدین، معاینات منظم، حفظ سبک زندگی سالم و وضعیت بدنی صحیح، و مداخله در صورت مشاهده علائم اولیه تاثیر زیادی در پیشگیری از رشد این عارضه دارند.

در جدول پایین، چند راهکار پیشگیری بسیار مفید را برای شما ذکر کردیم:

سوالات متداول