نکروز آواسکولار، وقتی خون به استخوان نمی‌رسد

نکروز آواسکولار یا نکروز استخوانی یک بیماری جدی است که با کاهش خون‌رسانی به استخوان‌ها، به مرگ سلول‌های استخوانی منجر می‌شود و بیشتر در مفصل‌های بزرگ مثل ران و شانه دیده می‌شود و باعث درد شدید و محدودیت حرکت می‌شود. دلایل مختلفی مثل آسیب، مصرف برخی داروها و بیماری‌های دیگر می‌توانند باعث این بیماری شوند. این بیماری در صورتی که به موقع تشخیص داده نشود، می‌تواند منجر به فرسایش و آسیب دیدگی دائمی استخوان‌ها و مفاصل شود.

نکروز آواسکولار چیست؟

نکروز آواسکولار (Avascular Necrosis) یا مرگ استخوان به دلیل فقدان خون‌رسانی مناسب به بخشی از استخوان رخ می‌دهد. زمانی که بافت استخوانی به دلیل عدم تغذیه خونی مناسب دچار مرگ سلولی شود، ناحیه آسیب دیده ممکن است تحلیل برود و دچار مشکلات جدی در عملکرد حرکتی گردد.

علل بروز این بیماری

عوامل متعددی در ایجاد این بیماری نقش دارند اما یکی از دلایل شایع، آسیب‌های فیزیکی مانند ضربه‌های شدید و شکستگی‌های استخوان است که باعث اختلال در خون‌رسانی به نواحی آسیب‌دیده می‌شود. علاوه بر این، بیماری‌های مزمنی همچون دیابت، لوپوس و فشار خون بالا به مرور زمان می‌توانند رگ‌های خونی را تحت تاثیر قرار داده و به کاهش جریان خون به استخوان‌ها منجر شوند.

استفاده طولانی‌مدت از داروهای استروئیدی نیز به‌عنوان یک عامل خطرزا شناخته می‌شود؛ این داروها می‌توانند به تحلیل استخوان‌ها و کاهش قدرت بازسازی آن‌ها کمک کنند. مصرف الکل به میزان زیاد نیز از دیگر علل بروز نکروز آواسکولار محسوب می‌شود، زیرا الکل با اختلال در عملکرد کبد و تأثیر بر ساختار عروق خونی، گردش خون به استخوان‌ها را کاهش می‌دهد. این عوامل با یکدیگر می‌توانند منجر به مرگ سلول‌های استخوانی و در نتیجه تخریب تدریجی استخوان شوند.

شایان ذکر است که تشخیص به‌موقع و اقدام به درمان‌های اولیه، مانند استفاده از فیزیوتراپی، داروهای ضد التهاب یا درمان‌های جراحی، می‌تواند در جلوگیری از پیشرفت مؤثر باشد. آگاهی از عوامل خطر و اتخاذ سبک زندگی سالم، نظیر کاهش مصرف الکل و مدیریت بیماری‌های زمینه‌ای، از اقدامات مهمی است که افراد می‌توانند برای پیشگیری از این بیماری انجام دهند.

مقاله ویژه: سلول درمانی زانو

علائم نکروز آواسکولار

نکروز آواسکولار یا مرگ استخوان به دلیل کاهش خون‌رسانی به بخش‌هایی از استخوان رخ می‌دهد و علائمی دارد که ممکن است در ابتدا خفیف باشند، اما با پیشرفت بیماری شدت می‌یابند. درد مفصل یکی از مهم‌ترین علائم این بیماری است که بیشتر در مفاصل لگن، زانو و شانه‌ها دیده می‌شود. این درد ممکن است در ابتدا هنگام فعالیت شدید یا تحمل وزن روی مفصل ظاهر شود، اما به مرور زمان حتی در حالت استراحت نیز احساس می‌شود و ممکن است خواب و فعالیت‌های روزمره فرد را تحت تأثیر قرار دهد. علاوه بر درد، سفتی و کاهش دامنه حرکتی مفصل نیز از دیگر علائم رایج نکروز آواسکولار است که می‌تواند به محدودیت در انجام حرکات عادی بدن منجر شود.

در مراحل پیشرفته‌تر بیماری، ورم و التهاب در اطراف مفصل آسیب‌دیده مشاهده می‌شود. این تورم معمولاً با درد و ناتوانی در تحمل وزن بر روی آن ناحیه همراه است. همچنین، ممکن است فرد به دلیل ضعف در مفصل آسیب‌دیده دچار لنگش شود و نیاز به استفاده از عصا یا وسایل کمکی برای راه رفتن داشته باشد.

بیشتر بدانید: سلول درمانی شانه و گردن

راه‌های درمان

درمان نکروز آواسکولار بسته به مرحله بیماری و شدت آسیب به بافت استخوانی، شامل روش‌های غیرجراحی و جراحی است. در مراحل اولیه بیماری، درمان‌های غیرجراحی مانند استراحت و کاهش فشار روی مفصل آسیب‌دیده، می‌توانند مؤثر باشند. استفاده از داروهای ضد التهاب و مسکن می‌تواند به کاهش درد و التهاب کمک کند، هرچند که این روش‌ها درمان قطعی نبوده و تنها به کنترل علائم کمک می‌کنند.

فیزیوتراپی و تمرینات تقویتی از دیگر روش‌های غیرجراحی هستند که برای بهبود دامنه حرکتی و کاهش سفتی مفاصل استفاده می‌شوند.

در مراحل پیشرفته‌تر نکروز آواسکولار که بافت استخوانی به شدت آسیب دیده و درمان‌های غیرجراحی کافی نیستند، روش‌های جراحی ممکن است ضروری باشند.

جراحی

پیوند استخوان یکی از روش‌های جراحی تخصصی برای درمان نکروز آواسکولار است که زمانی به کار می‌رود که بافت استخوانی به شدت آسیب دیده و نیاز به تقویت ساختاری دارد. در این روش، قطعاتی از استخوان سالم از بخش‌های دیگر بدن بیمار یا از منابع اهدایی به ناحیه آسیب‌دیده پیوند زده می‌شوند.

هدف پیوند استخوان، ترمیم و تقویت ناحیه ضعیف شده است تا جریان خون و روند بازسازی استخوان بهبود یابد. این عمل به ویژه برای بیمارانی که در مراحل پیشرفته نکروز آواسکولار هستند و دچار درد و ضعف شدید در ناحیه آسیب دیده شده‌اند، مناسب است.

موفقیت پیوند استخوان بستگی به عوامل مختلفی مانند سن، سلامت عمومی بیمار و میزان آسیب به بافت استخوان دارد. پیوند استخوان، در صورت موفقیت، می‌تواند به کاهش درد، بهبود حرکات و حفظ ساختار طبیعی استخوان کمک کند.

حفاری استخوان

حفاری استخوان نیز یکی دیگر از روش‌های جراحی موثر برای درمان نکروز آواسکولار است که با هدف کاهش فشار داخل استخوان و بهبود خون‌رسانی به بافت‌های آسیب‌دیده انجام می‌شود. در این روش، جراح با ایجاد سوراخ‌هایی کوچک در استخوان آسیب‌دیده، به آزادسازی فشار و تسهیل جریان خون کمک می‌کند.

این عمل اغلب در مراحل اولیه نکروز آواسکولار استفاده می‌شود و می‌تواند روند تخریب استخوان را کند کرده و یا متوقف کند. حفاری استخوان به‌ویژه برای بیمارانی مناسب است که علائم خفیف تا متوسطی دارند و هنوز تخریب شدید مفصلی رخ نداده است.

این روش می‌تواند به کاهش درد، بهبود حرکات و جلوگیری از نیاز به جراحی‌های پیشرفته‌تر مانند تعویض مفصل کمک کند. موفقیت حفاری استخوان بستگی به شدت آسیب و وضعیت کلی سلامت بیمار دارد، اما در بسیاری از موارد نتایج قابل قبولی ارائه می‌دهد.

مقاله ویژه: بهترین فوق تخصص زانو

تعویض مفصل

تعویض مفصل یک روش جراحی پیشرفته است که در موارد شدید نکروز آواسکولار، زمانی که مفصل به طور کامل تخریب شده و درد و محدودیت حرکتی به حداکثر رسیده، انجام می‌شود.

در این عمل، مفصل آسیب‌دیده با یک مفصل مصنوعی جایگزین می‌شود که از موادی مانند فلز یا سرامیک ساخته شده است. هدف از تعویض مفصل، کاهش درد و بازگرداندن عملکرد حرکتی طبیعی است تا بیمار بتواند فعالیت‌های روزمره خود را بدون درد و محدودیت انجام دهد.

این روش به‌ویژه برای افرادی که دیگر درمان‌ها مانند فیزیوتراپی و حفاری استخوان برایشان موثر نبوده، توصیه می‌شود. تعویض مفصل نیازمند دوره‌ای از توانبخشی و فیزیوتراپی پس از عمل است تا حرکت و قدرت بهبود یابد. در صورت موفقیت‌آمیز بودن جراحی، بیمار می‌تواند از کیفیت زندگی بهتری برخوردار شود و مدت‌ها بدون مشکل از مفصل جدید خود استفاده کند.

پیشگیری از نکروز آواسکولار

پیشگیری از نکروز آواسکولار یکی از مهم‌ترین اقدامات برای حفظ سلامت استخوان‌ها و جلوگیری از مشکلات حرکتی در آینده است. از آنجا که این بیماری ناشی از کاهش یا قطع خون‌رسانی به بافت استخوانی است، مدیریت عوامل خطر در اولویت قرار دارد. یکی از اولین گام‌ها، کنترل بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت و فشار خون بالا است که در صورت عدم مدیریت، می‌توانند به آسیب عروق خونی و کاهش جریان خون به استخوان‌ها منجر شوند. کاهش مصرف الکل نیز از دیگر موارد مهم است، زیرا مصرف بیش از حد الکل می‌تواند به کبد آسیب زده و عملکرد آن را مختل کند، که به نوبه خود باعث کاهش تولید چربی‌های ضروری برای دیواره عروق می‌شود.

یکی دیگر از روش‌های پیشگیری، استفاده متعادل و محدود از داروهای استروئیدی است؛ این داروها در دوزهای بالا و طولانی‌مدت می‌توانند به تخریب بافت استخوانی و افزایش احتمال نکروز آواسکولار منجر شوند. برای بیمارانی که به هر دلیل نیاز به مصرف استروئید مانند پردنیزولون، هیدروکورتیزون، بتامتازون، و دگزامتازون دارند، توصیه می‌شود که این داروها را فقط تحت نظر پزشک مصرف کنند و در صورت امکان، دوز و مدت زمان مصرف را کاهش دهند.

سبک زندگی سالم و ورزش منظم نیز نقشی کلیدی در پیشگیری از این بیماری دارد. ورزش‌های تقویتی و تمرینات کششی به بهبود گردش خون و حفظ سلامت استخوان‌ها و مفاصل کمک می‌کنند. همچنین، داشتن رژیم غذایی متعادل و غنی از مواد معدنی و ویتامین‌ها مانند کلسیم و ویتامین D، که به تقویت استخوان‌ها کمک می‌کند، توصیه می‌شود. با رعایت این اقدامات پیشگیرانه، می‌توان خطر بروز نکروز آواسکولار را به میزان قابل توجهی کاهش داد و از عوارض جدی آن جلوگیری کرد.

ارتباط بیماری‌های خونی با نکروز آواسکولار

یک کشف مهم در دنیای پزشکی نشان می‌دهد که بسیاری از بیماری‌های خونی می‌توانند منجر به بیماری دردناک و ناتوان‌کننده نکروز آواسکولار شوند.

بسیاری از بیماری‌های خونی با اختلال در تولید سلول‌های خونی، لخته شدن خون یا تغییر شکل گلبول‌های قرمز همراه هستند. این اختلالات می‌توانند به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر خون‌رسانی به استخوان‌ها تأثیر بگذارند. به عنوان مثال، لخته شدن خون در رگ‌های خونی کوچک تغذیه کننده استخوان می‌تواند مانع از رسیدن خون به بافت استخوانی شود.

کدام بیماری‌های خونی خطرناک‌ترند؟

آنمی داسی شکل که در این بیماری، شکل غیر طبیعی گلبول‌های قرمز باعث مسدود شدن رگ‌های خونی می‌شود.

ترومبوز وریدهای عمقی که لخته شدن خون در وریدهای عمقی پا می‌تواند به آمبولی ریه و در نهایت به نکروز آواسکولار منجر شود.

پلی‌سیتمی ورا : افزایش تعداد گلبول‌های قرمز خون می‌تواند باعث غلیظ شدن خون و افزایش خطر لخته شدن خون شود.

میلوما متعدد: این نوع سرطان خون می‌تواند به تخریب استخوان‌ها و اختلال در خون‌سازی منجر شود.

سوالات متداول