پسوریازیس؛ راهنمای جامع علمی و درمانی

پسوریازیس یکی از شایع ترین بیماری های مزمن پوستی است که با روندی غیر عفونی اما عود کننده، ظاهر و زندگی بیماران را تغییر می دهد. این بیماری ریشه در واکنش های نابجای سیستم ایمنی دارد و می تواند در هر سن و شرایطی بروز کند. روند درمان آن، نیازمند نگاه چند جانبه از سوی پزشک و بیمار است و انتخاب درست روش های نوین مثل نور درمانی، می تواند کیفیت زندگی را به شکل چشمگیری بهبود بخشد.

در تعریف علمی، پسوریازیس یک اختلال التهاب مزمن پوستی است که در آن سلول های ایمنی به اشتباه به سلول های پوست حمله می کنند و باعث تکثیر سریع آن ها می شوند. این بیماری در گروه بیماری های خود ایمنی قرار می گیرد، جایی که سیستم ایمنی به جای دفاع از بدن، به بافت خودی آسیب می رساند.

تاریخچه کشف و شناخت عارضه

در یونان باستان، بقراط ضایعات پوستی همراه با پوسته ریزی را شرح داد که شباهت قابل توجهی به پسوریازیس امروزی داشت. در قرون وسطی، پزشکان اروپایی آن را عمدتاً با واگیردارهای پوستی اشتباه می گرفتند. گزارش های بالینی قرن نوزدهم، به تدریج مرز میان پسوریازیس و بیماری های مشابه را مشخص کرد و زمینه را برای تعریف علمی این اختلال فراهم آورد.

تحول روش های درمان تا امروز

در گذشته درمان پسوریازیس بیشتر بر پایه ترکیبات گیاهی، حمام های آب شور و نور آفتاب انجام می شد. با کشف کورتیکو استروئید ها در قرن بیستم، رویکرد دارویی شکل گرفت و پس از آن متوترکسات و سیکلو سپورین به عنوان درمان های سیستمیک معرفی شدند. امروز، نور درمانی با دستگاه های پیشرفته و دارو های بیولوژیک، افق جدیدی برای کنترل این بیماری و بهبود کیفیت زندگی بیماران گشوده است.

تشخیص آرتروز پسوریازیس

تشخیص آرتروز پسوریازیس ممکن است پیچیده باشد زیرا علائم آن می‌تواند شبیه به سایر انواع آرتروز باشد. برای تشخیص دقیق، پزشک ابتدا ممکن است سابقه خانوادگی را بررسی کند، سپس علائم فیزیکی مانند تورم مفاصل، تغییرات در ناخن‌ها و ضایعات پوستی، در ادامه آزمایش‌های تصویربرداری از جمله اشعه ایکس و ام‌آرآی و در نهایت برای رد سایر انواع آرتروز، آزمایش خون درخواست خواهد کرد.

انواع مدل پسوریازیس

پسوریازیس، مثل یک بازیگر چند چهره، می تواند به شکل های متفاوتی روی پوست، ناخن یا حتی مفاصل ظاهر شود. شناخت این انواع برای انتخاب درمان متناسب اهمیت بالینی دارد و به پزشک کمک می کند تا روند بیماری را بهتر تحت کنترل بگیرد.

پسوریازیس پلاکی

این نوع شایع ترین فرم بیماری است و با لکه های قرمز، برجسته و پوشیده از پوسته های سفید ـ نقره ای شناخته می شود. معمولاً آرنج، زانو و پوست سر جزو مناطق درگیر هستند. ضایعات می توانند خارش یا درد ایجاد کنند و در موارد شدید، وسعت زیادی از پوست را بپوشانند.

پسوریازیس ناخن

در این فرم، ناخن ها دچار تغییر رنگ، لکه های سفید و فرو رفتگی های ریز می شوند. ضخیم شدن یا جدا شدن صفحه ناخن از بستر نیز شایع است. آسیب ناخن ممکن است به تنهایی یا همراه با انواع دیگر پسوریازیس دیده شود و درمان آن معمولاً طولانی تر است.

پسوریازیس معکوس

این نوع بیشتر در چین های پوستی مثل زیر بغل، کشاله ران و زیر سینه ها دیده می شود. پلاک های آن قرمز، صاف و براق هستند و به دلیل رطوبت این نواحی، پوسته ریزی کمتری دارند. اغلب با سوزش و تحریک پوستی همراه است و ممکن است با قارچ یا عفونت ثانویه اشتباه گرفته شود.

پسوریازیس گوتاته

به شکل لکه های قرمز کوچک و متعدد، بیشتر روی تنه و اندام ها ظاهر می شود. اغلب پس از عفونت های استرپتوکوکی گلو، مخصوصاً در کودکان و نوجوانان بروز می کند. این نوع معمولاً ناگهانی شروع شده و در برخی موارد پس از مدتی خودبه خود فروکش می کند.

انواع نادر

پسوریازیس پوسچولار با برجستگی های پر از چرک و التهاب شدید همراه است و می تواند محدود یا وسیع باشد. نوع اریترودرمیک بسیار جدی است و با قرمزی و پوسته ریزی گسترده در تمام بدن همراه می شود که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد. این انواع نادر اما خطرناک، ممکن است با تب، لرز و نوسان فشار خون همراه باشند.

آرتریت پسوریاتیک

در این فرم، سیستم ایمنی علاوه بر پوست، به مفاصل هم حمله می کند. علائم شامل درد، ورم و خشکی مفاصل است که می تواند به ناتوانی پایدار منجر شود. گاهی تغییرات ناخن و آرتریت همزمان، تشخیص این نوع را آسان تر می کند و درمان سریع آن برای جلوگیری از تخریب مفصلی ضروری است.

جدول عوارض بیماری

• مفصلی: آرتروز پسوریازیس و آسیب مفصل.
• قلبی ـ عروقی: افزایش خطر سکته قلبی و مغزی، فشار خون بالا.
• متابولیک: چاقی، دیابت نوع دو، اختلال چربی خون.
• روانی: افسردگی، اضطراب، افت کیفیت زندگی.
• گوارشی: بیماری التهابی روده (کرون، کولیت اولسراتیو).
• کلیوی: احتمال نارسایی مزمن کلیه.
• سرطان: خطر نسبی بیشتر لنفوم و برخی سرطان‌های پوست.
• عفونت: آسیب‌پذیری بیشتر در برابر عفونت‌های باکتریایی و ویروسی.

تفاوت های مهم پسوریازیس و اگزما

ویژگی	پسوریازیس	اگزما
ماهیت	خودایمنی، رشد سریع پوست	التهابی ـ آلرژیک
ضایعه	پلاک‌ قرمز با پوسته‌ نقره‌ ای	لکه‌ قرمز، خارش‌دار، گاه ترشح
محل شایع	آرنج، زانو، پوست‌ سر، ناخن	چین‌ مفاصل، گردن، مچ، صورت
خارش	متوسط	شدید
محرک	استرس، عفونت، سرما، دارو	آلرژن، مواد محرک، آب‌وهوا
درمان	موضعی، نوردرمانی، بیولوژیک	مرطوب‌کننده، ضد التهاب، پرهیز از آلرژن
تغییر ناخن	شایع	نادر

درمان پسوریازیس

پسوریازیس درمان قطعی ندارد، اما با ترکیب روش‌ های علمی، می‌توان علائم را کنترل و کیفیت زندگی را بهبود داد. انتخاب درمان به شدت بیماری، محل درگیری و پاسخ بیمار بستگی دارد.

درمان های موضعی

کرم ‌ها و پماد های کورتیکواستروئیدی: کاهش التهاب و قرمزی؛ خط اول درمان در موارد خفیف.

آنالوگ‌ های ویتامین D: کند کردن رشد سلول ‌های پوست؛ مناسب همراهی با استروئید ها.

قطران و شامپو های دارویی: کاهش پوسته‌ ریزی و خارش به‌ویژه در پوست سر.

نرم‌ کننده ‌ها و مرطوب ‌کننده ‌ها: جلوگیری از خشکی و بهبود اثر دارو ها.

نور درمانی (فوتوتراپی)

UVB باند باریک: مهار تکثیر سلول ‌های پوست با تابش کنترل‌ شده.

PUVA تراپی: نور UVA همراه داروی حساس ‌کننده؛ موثر ولی نیازمند رعایت ایمنی.

مزایا و محدودیت ‌ها: غیر تهاجمی اما زمان ‌بر و وابسته به تجهیزات.

درمان های سیستمیک

متوترکسات: کاهش التهاب و رشد سلولی؛ نیازمند پایش خون.

سیکلوسپورین: اثر سریع؛ محدودیت مصرف طولانی‌ مدت.

اسیتریتین: مهار پوسته ‌ریزی؛ منع مصرف در بارداری.

داروهای بیولوژیک

مهار کننده ‌های TNF-α و IL: هدف‌ گیری دقیق التهاب؛ مناسب موارد شدید.

غربالگری پیش از درمان: بررسی بیماری ‌های عفونی نهفته الزامی است.

در درمان های پسوریازیس های پیشرفته از سلول درمانی نیز استفاده می شود که معمولاً شامل چند مرحله است، ابتدا در این مرحله، سلول‌های بنیادی از منابع مختلف مانند مغز استخوان، چربی یا بند ناف استخراج می‌شوند، سپس سلول‌های استخراج شده در شرایط آزمایشگاهی خاصی کشت داده می‌شوند تا به تعداد کافی تکثیر شوند و آماده تزریق به بدن بیمار شوند. همکاری با پزشکان متخصص و پیگیری منظم درمان‌ها می‌تواند به بیماران کمک کند تا از این روش‌های نوین بهره‌مند شوند و کیفیت زندگی بهتری داشته باشند.

درمان های خانگی

درمان‌ های خانگی جایگزین درمان پزشکی نیستند، اما می‌ توانند التهاب، خارش و پوسته‌ ریزی را کاهش دهند و دوره ‌های خاموشی بیماری را طولانی ‌تر کنند.

مرطوب‌ کردن منظم

استفاده روزانه از کرم ‌ها یا پماد های مرطوب‌ کننده غنی (مثل وازلین یا کره‌ شی ‌باتر) باعث کاهش خشکی و ترک پوست می ‌شود. بهتر است بلافاصله پس از استحمام روی پوست کمی‌ مرطوب زده شود.

حمام ولرم با افزودنی ‌ها

افزودن جو دوسر کلوئیدی، نمک دریای مرده یا روغن‌ های گیاهی به آب، می ‌تواند پوسته‌ ها را نرم و خارش را کمتر کند. حمام نباید بیش از ۱۵ دقیقه طول بکشد.

نور آفتاب کنترل ‌شده

قرار گرفتن کوتاه‌ مدت و روزانه در آفتاب (۱۰–۱۵ دقیقه) با استفاده از ضد آفتاب مناسب برای قسمت‌ های سالم پوست، می‌ تواند علائم را بهبود دهد.

رژیم ضد التهاب

مصرف ماهی ‌های چرب، میوه و سبزیجات تازه، و کاهش قند و غذا های فراوری شده، در کاهش التهاب عمومی بدن مؤثر است.

مدیریت استرس

مدیتیشن، یوگا یا تنفس ‌های عمیق روزانه، به کاهش حملات ناشی از استرس کمک می‌ کند.

پرهیز از محرک‌ ها

پرهیز از خراشاندن پوست، مصرف الکل و سیگار و استفاده از شوینده ‌ های ملایم، به کاهش تحریک ضایعات کمک می‌ کند.

سوالات رایج